Του Lionis Dedes Αρχαιολόγος του ΥΠΠΟΑ

* Ο Δέδες Λιώνης, είναι αρχαιολόγος,

 πρόεδρος του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων 

Υπουργείου Πολιτισμού, Αττικής, Στερεάς και Νήσων

 και μέλος του ΓΣ της ΑΔΕΔΥ

Περί του θραύσματος Fagan και άλλες ιστορίες... 

 Ας δούμε ξανά την υπόθεση με τα γλυπτά του Παρθενώνα με αφορμή την νέα συνέντευξη του Κ. Μητσοτάκη στην Daily Telegraph. 

 Κατά την άποψή μου ο ΠΘ επαναφέρει (κι αν την πρώτη φορά μπορεί κανείς να θεωρήσει, ότι ήταν ανενημέρωτος), τώρα πια δεν υπάρχει καμία δικαιολογία, το επικίνδυνο και ανιστόρητο για την διεκδίκηση σενάριο της επιστροφής δια του δανεισμού – ανταλλαγής.

 Επειδή την Δευτέρα θα υπάρξει καινούριο show στο μουσείο Ακρόπολης, ας δούμε την πραγματική πραγματικότητα.

 Το θραύσμα Fagan (τμήμα από το δεξί πόδι της θεάς Αρτέμιδος) 

 α) Έχει επέλθει συμφωνία μεταξύ του ελληνικού υπουργείου και των αρχών της Σικελίας για τον δανεισμό του θραύσματος Fagan (τμήμα από το δεξί πόδι της θεάς Αρτέμιδος από τον λίθο VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα) για καταρχήν 4 έτη με δυνατότητα ανανέωσης γι’ άλλα 4 και πιθανώς την επ’ αόριστο έκθεσή του στο μουσείο Ακρόπολης,

Το συγκεκριμένο θραύσμα έχει πάρει το όνομά του από τον Άγγλο ευγενή πρόξενο της Αγγλίας Fagan το οποίο μετά τον θάνατό του πούλησε η χήρα του στο πανεπιστήμιο του Παλέρμο το 1816.

 

β) Κοιτάξτε τώρα, τι δεν θα ακούσετε από τα ΜΜΕ.

 Για το ίδιο θραύσμα συζήτηση είχε γίνει το 2002 (σε άλλο ποστάρισμα θα μιλήσουμε για το 2002 και την πρόταση Βενιζέλου, τότε υπουργού πολιτισμού, για long term loan των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό μουσείο) και το 2008. Μάλιστα το 2008 είχε εκτεθεί στην χώρα με αφορμή την επίσκεψη του τότε προέδρου της Ιταλικής δημοκρατίας Giorgio Napolitano, ο δε τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας είχε εκφράσει την ευχή η επιστροφή του θραύσματος να αποτελέσει το πρώτο βήμα για να θεραπευτεί η πληγή που έχει προκαλέσει στο μνημείο η αρπαγή των γλυπτών από τον λόρδο Έλγιν (στα σχόλια δείτε link από το Reuters και το δελτίο τύπου του 2008 του ΥΠΠΟ).

 Ακόμα και η επιλογή της φράσης από έναν έμπειρο περί την εξωτερική πολιτική άνδρα όπως ο μακαρίτης Κ. Παπούλιας δείχνει την διαφορά μεταξύ του 2008 και της επικίνδυνης αμετροέπειας που διακρίνει την ελληνική πολιτική περί του θέματος σήμερα.

 Τώρα όμως που θα ξαναέρθει το θραύσμα Fagan θα γίνει event, ίσως γιατί η συμφωνία περιλαμβάνει αντίστοιχα και τον δανεισμό δύο έργων τέχνης από την συλλογή του μουσείου Ακρόπολης (ακέφαλο άγαλμα της θεάς Αθηνάς και γεωμετρικό αμφορέα των μέσων του 8ου αι. π.Χ.), αλλά και για να ικανοποιηθούν οι αδυσώπητες ανάγκες της επικοινωνίας για άλλη μια «επιτυχία».

γ) Έχουμε λοιπόν την πρώτη ειδοποιό διαφορά: δεν πρόκειται για δανεισμό στο πλαίσιο μιας έκθεσης αλλά αμοιβαία το μουσείο Ακρόπολης και το αρχαιολογικό μουσείο Antonino Salinas προχωρούν σε ανταλλαγή τεχνημάτων από τις συλλογές τους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

 δ) Γιατί για τέσσερα χρόνια και κατόπιν άλλα τέσσερα; Η απάντηση είναι απλή. Στην Ιταλία απαγορεύεται ο μακροχρόνιος δανεισμός από τον νόμο.

 Τι έχουμε στην Ελλάδα; 

Μέχρι να αναλάβει η κυβέρνηση Μητσοτάκη ίσχυε κάτι παρόμοιο, δηλαδή επιτρεπόταν στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών για πέντε + πέντε έτη (άπαξ) ο δανεισμός στο εξωτερικό στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών αρχαίων έργων τέχνης από τα ελληνικά μουσεία.

 Τι έκανε η κυβέρνηση Μητσοτάκη και η αρμόδια υπουργός πολιτισμού Λίνα Μενδώνη;

 Πολύ πρόσφατα με νόμο επεξέτεινε το χρονικό διάστημα για 25 + 25 έτη. Η αρχική πρόβλεψη ήταν για 50 + 50, μετά την γενική κατακραυγή έκανε σκόντο στα 50 συνολικά. 

 Για να το καταλάβουμε ένα βρέφος που γεννιέται σήμερα 9/1/2022, εάν δανείσουμε ένα αγγείο, π.χ. από το ΕΑΜ, θα το ξαναδεί ως ενήλικο άτομο στην χώρα 9/1/2072. Για τέτοια ρύθμιση μιλάμε.

 Οι υπεύθυνοι του Antonino Salinas βέβαια δεν μπήκαν στην διαδικασία για 25 + 25, συμφώνησαν με βάση το δικό τους Δίκαιο και όχι το ελληνικό για καταρχήν 4 + 4.

 ε) Τι μας λέει εμμονικά για το θέμα των γλυπτών ο πρωθυπουργός της χώρας;

Θυμίζω, ότι ήδη από τον Σεπτέμβρη του 2021 σε συνέντευξή του στον Observer είχε μιλήσει για δανεισμό των γλυπτών του Παρθενώνα: « Ως μια πρώτη κίνηση, να σταλούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα, ως δάνειο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Από την πλευρά μας θα στείλουμε πολύ σημαντικά αντικείμενα, τα οποία δεν έχουν βγει ποτέ από τη χώρα μας, για να εκτεθούν στο Βρετανικό Μουσείο».

 Με αυτή την αδιανόητη δήλωση ανέτρεπε την πάγια πολιτική θέση της χώρας για 38 συναπτά έτη από την πρώτη φορά, που τέθηκε το αίτημα για επιστροφή των γλυπτών από την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη.

 Αναγνώρισε σε απλά ελληνικά δικαιώματα ιδιοκτησίας από το Βρετανικό Μουσείο επί των γλυπτών, καθώς κανείς δανείζει κάτι, παρά μόνο, αν είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης του.

 Ξεχάστε την θέση, ότι τα γλυπτά είναι κλαπέντα και παρανόμως εκπατρισθέντα και πρέπει για πολλούς λόγους (δεν τους αναφέρω για λόγους συντομίας) να επιστρέψουν στο μνημείο, στο μουσείο και στην χώρα.

 Η σύγχυση είναι προφανής καθώς άλλο πράγμα είναι οι πολιτιστικές ανταλλαγές (όπως για παράδειγμα η επιστροφή του θραύσματος Fagan και άλλο ο δανεισμός από το Βρετανικό Μουσείο με αντάλλαγμα «..πολύ σημαντικά αντικείμενα, τα οποία δεν έχουν βγει ποτέ από τη χώρα μας, για να εκτεθούν στο Βρετανικό Μουσείο»).

 Σημείωση: Ελπίζω να μην εννοούσε τα αμετακίνητα που εκτίθενται σε ελληνικά μουσεία. 

στ) Σήμερα αιφνιδιάζει πάλι με αφορμή τον αμοιβαίο δανεισμό μεταξύ των δύο μουσείων μιλώντας στην Daily Telegraph για δημιουργία “momentum” για την επιστροφή των γλυπτών. 

 Αλλά με ποιους όρους; Της επιστροφής των γλυπτών και της παραδοχής εκ μέρους του Βρετανικού Μουσείου, ότι δεν είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης τους, ή μέσω του αμοιβαίου δανεισμού άρα και της παραδοχής ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, ανατρέποντας το σύνολο της επιχειρηματολογίας που αναπτύσσει η χώρα επί σχεδόν 40 χρόνια σε διεθνείς οργανισμούς, διεθνή forα κλπ.;

 ζ) Είναι προφανές, ότι η κυβέρνηση για το θέμα στραβά αρμενίζει. Το πρόβλημα όμως είναι, ότι και στο παρόν αλλά και στο μέλλον θα πληρώσουμε πολύ ακριβά αυτές τις θέσεις, όταν ξαναβάλουμε το θέμα και θα ακούμε, ότι ο πρωθυπουργός σας (τότε) έλεγε να προχωρήσουμε σε αμοιβαίο δανεισμό, γιατί ξαναβάζετε εσείς το ζήτημα της επιστροφής; 

  Επιμύθιο: Το ζήτημα των παρθενώνειων γλυπτών είναι πολιτιστικό, νομι κό, πολιτικό. Θα πρέπει για τέτοια μείζονος σημασίας θέματα να υπάρχει, όπως στο παρελθόν ένα minimum συνεννόησης των πολιτικών δυνάμεων. Δεν προσφέρεται για επικοινωνιακά show ακριβώς γιατί έχει εθνική διάσταση και ξεπερνάει κατά πολύ τον χρονικό ορίζοντα μιας κυβέρνησης (αυτό έχει δείξει η εμπειρία).

 Είναι ανάγκη στον δημόσιο διάλογο οι προοδευτικές και αριστερές πολιτικές δυνάμεις του τόπου με πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ να το επαναφέρουν στην πραγματική του διάσταση για να μην χαθεί και το τελευταίο λογικό επιχείρημα και συνεχίσει να αδυνατίζει η θέση της χώρας για το αίτημα της επιστροφής.