Σ.ΕΚ.Α.
Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων
Νικηταρά 8-10, 10678 Αθήνα, Fax: 210 3816584, Κιν. 6977509501
Email: sekarchaeologists@gmail.com
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΕΙΧΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ
Όταν πριν από χρόνια αποφασίστηκε η κατασκευή του ΜΕΤΡΟ της Θεσσαλονίκης και καθορίστηκε η διαδρομή της κεντρικής γραμμής, αρχαιολόγοι από το πανεπιστήμιο της πόλης και τις τοπικές εφορείες αρχαιοτήτων προειδοποίησαν για τη βεβαιότητα εντοπισμού σημαντικών αρχαιοτήτων. Η απόφαση να κατασκευαστούν σταθμοί στην πλατεία της Αγίας Σοφίας και στην οδό Βενιζέλου καθιστούσε παραπάνω από βέβαιη την αποκάλυψη σημαντικών τμημάτων σε μεγάλη έκταση του κέντρου της ρωμαϊκής, της βυζαντινής και της οθωμανικής Θεσσαλονίκης. Συνεπώς, από τη στιγμή που λήφθηκε η συγκεκριμένη απόφαση, οι αρμόδιοι φορείς όφειλαν να γνωρίζουν ότι η ανασκαφή ειδικά των δύο αυτών σταθμών θα ήταν μια ιδιαιτέρως χρονοβόρα διαδικασία για την οποία θα ήταν αδύνατον να δοθούν σαφή χρονοδιαγράμματα. Επίσης, ήταν δεδομένο από την αρχή ότι το κόστος θα ήταν τεράστιο και αδύνατο να υπολογιστεί εκ των προτέρων. Στους δύο αυτούς σταθμούς αποτυπώνεται η μακρά ιστορία της πόλης σε μια αλληλουχία αρχαιολογικών στρωμάτων που υπερβαίνουν τα δέκα μέτρα. Από την αρχή του έργου, όπως φάνηκε στην περίπτωση της βασιλικής στο σταθμό του σιντριβανίου, έγινε φανερό ότι δεν υπήρχε κανένας σχεδιασμός για τη διαχείριση σταθερών αρχιτεκτονικών στοιχείων που θα εντοπίζονταν. Αντίθετα από όλους τους φορείς ανεξαιρέτως, σε σχέση με την ανασκαφή, προκρίθηκε η στρατηγική του «βλέποντας και κάνοντας». Δηλαδή διενέργεια ανασκαφής με ταχύτατους και πιεστικούς ρυθμούς χωρίς καμία πρόβλεψη για την πιθανότητα εντοπισμού κάποιου αρχιτεκτονικού στοιχείου που λόγω σημαντικότητας θα έπρεπε να παραμείνει στη θέση του. Έτσι φτάσαμε σήμερα στον εντοπισμό της κεντρικής οδού της παλαιοχριστιανικής Θεσσαλονίκης αρχικά στον σταθμό της Αγ. Σοφίας και στη συνέχεια, πρόσφατα στον σταθμό της Βενιζέλου. Στο σταθμό της Αγ. Σοφίας το Κ.Α.Σ. αποφάσισε και προχώρησε στην απόσπαση του δρόμου, χωρίς να γίνει γνωστό με σαφήνεια τι θα γίνει στη συνέχεια. Στο σταθμό της Βενιζέλου ο δρόμος αποκαλύφτηκε σε όλο το μήκος του σταθμού σε άριστη κατάσταση διατήρησης. Στον υπόλοιπο σταθμό εντοπίστηκε πεσσοστοιχία που συνιστούσε τετράπυλο, τοίχοι εργασιακών και εμπορικών χώρων καθώς και ένας δεύτερος δρόμος από μάρμαρο παράλληλος με τον Decumanus.Δεν είναι γνωστό το ακριβές περιεχόμενο της εισήγησης στο Κ.Α.Σ. αλλά ούτε και της απόφασης που αυτό έλαβε. Αυτό που έγινε γνωστό είναι ότι στην περίπτωση της Βενιζέλου, άγνωστο προς το παρόν τι θα γίνει με την Αγ. Σοφίας, ο δρόμος και ενδεχομένως και τα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά στοιχεία θα αποσπαστούν και θα μεταφερθούν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στην περιοχή της Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης, αρκετά χιλιόμετρα μακριά από το σημείο που εντοπίστηκαν.
Η απόφαση αυτή κατά την άποψή μας είναι εντελώς εσφαλμένη επιστημονικά. Ένας δρόμος ανεξαρτήτως εποχής αντικειμενοποιεί μια συγκεκριμένη λειτουργία η οποία είναι αλληλένδετη με το χώρο που βρίσκεται, κατά τ’ άλλα πρόκειται απλώς για αρμολογημένες πέτρες. Εάν ο δρόμος μεταφερθεί σε άλλο σημείο χάνει την αξία του καθώς και το νόημα διατήρησής του. Αν αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να δείξουμε στο κοινό έναν δρόμο της παλαιοχριστιανικής περιόδου μπορούμε απλώς να αποσπάσουμε ένα μικρό τμήμα του αυθεντικού. Ακόμη μπορούμε χρησιμοποιώντας το ίδιο υλικό να τον κατασκευάσουμε από την αρχή και να τον τοποθετήσουμε σε οποιοδήποτε σημείο. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα επιβαρυνθεί ο ελληνικός λαός τα έξοδα της απόσπασης και της επανατοποθέτησης.
Ερωτήματα προκαλεί η στάση των ειδικών και πρώτα απ’ όλα του συμβούλου για τα έργα του ΜΕΤΡΟ, ακαδημαϊκού και καθηγητή της αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. Μ. Τιβέριου. Με πόση ευκολία συμφώνησε στην πρόταση της εταιρείας για απόσπαση και επανατοποθέτηση σε μια εντελώς άσχετη με το εύρημα τοποθεσία απλώς και μόνον γιατί εκεί υπάρχει χώρος. Ακόμη περισσότερες απορίες όμως δημιουργεί η στάση των μελών του Κ.Α.Σ., οι οποίοι με συντριπτική πλειοψηφία, όπως διέρρευσε και χωρίς καν να επισκεφτούν το χώρο, έστω από επιστημονική περιέργεια, γνωμοδότησαν με αυτόν τον τρόπο. Τέλος μια τελευταία απορία μας είναι γιατί ακόμη ο χώρος, ενώ στον σταθμό δεν πραγματοποιούνται εργασίες, δεν είναι επισκέψιμος στο κοινό όπως είχε γίνει και στο σταθμό της Αγ. Σοφίας.
Καταλήγουμε με τη διαπίστωση ότι μάλλον δεν έχει γίνει αντιληπτό στους ειδικούς επιστήμονες του Κ.Α.Σ., στην εταιρεία, αλλά και στο κοινό η βαρύτητα του συγκεκριμένου ευρήματος αλλά και η σημασία του να παραμείνει στη θέση του. Πρόκειται για την κεντρική οδό μιας εκ των σημαντικότερων πόλεων του αρχαίου κόσμου σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης. Επιπλέον, αποτελεί ένα μοναδικό σύνολο που δείχνει μια ολοκληρωμένη εικόνα ενός τμήματος της Θεσσαλονίκης μιας συγκεκριμένης περιόδου ελάχιστα γνωστής τουλάχιστον ανασκαφικά. Χωρίς υπερβολή πρόκειται για την εναργέστερη εικόνα της πόλης κάτω από την πόλη με ένα επιπλέον εντυπωσιακό στοιχείο ότι η αρχαία κεντρική οδός βρίσκεται κάτω από την σημερινή κεντρική οδό της πόλης, την Εγνατία. Δεν είναι αρμοδιότητά μας να συζητήσουμε τεχνικά ζητήματα τα οποία παρουσιάζει ως ανυπέρβλητα για την κατά χώραν διατήρηση του δρόμου η Αττικό Μετρό, αρμοδιότητά μας είναι ως αρχαιολόγοι να μελετήσουμε, να ερμηνεύσουμε αλλά και να προστατεύσουμε τον υλικό πολιτισμό της χώρας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση κάτι τέτοιο δεν εξασφαλίζεται ούτε στο ελάχιστο.
Η διατήρηση στη θέση του ενός τόσο σημαντικού αρχαιολογικού συνόλου όσο και αν αυξάνει το κόστος και τον σχεδιασμό του έργου αποτελεί υποχρέωση προς την ιστορία της πόλης ενώ μακροπρόθεσμα θα αποφέρει πολλαπλά οφέλη ενώ θα αποτελέσει και πόλο έλξης τουριστών. Αποτελεί επίσης υποχρέωση προς τους πολίτες της Θεσσαλονίκης να τους δοθεί η δυνατότητα να έρθουν σε άμεση και βιωματική επαφή με το παρελθόν της πόλης τους, με την καθημερινή ζωή πριν από 1.400 χρόνια. Όλα αυτά τα οφείλουμε σε μια πόλη που εδώ και χρόνια βρίσκεται σε ρήξη με το παρελθόν της και διατηρεί ελάχιστα σκόρπια σπαράγματα της μακραίωνης ιστορίας της.
Καλούμε την επιστημονική κοινότητα, τους τοπικούς φορείς αλλά και τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης και όλης της χώρας να πάρουν θέση στο θέμα υπέρ της κατά χωράν διατήρησης των αρχαιοτήτων. Καλούμε το Κ.Α.Σ. να ανακαλέσει την απόφασή του και να σκεφτεί με όρους πραγματικού δημόσιου συμφέροντος και όχι του συμφέροντος της εταιρείας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Σ.ΕΚ.Α.
Σχόλια