Ιερό του Άμμωνος Διός Χαλκιδικής

 Καλλιθέα

Στο πλαίσιο του Έργου «Ιερό του ΆμμωνοςΔιός Χαλκιδικής - Ανάδειξη», που ήταν ενταγμένο στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Πολιτισμός», ερευνήθηκε το ιερό του ΆμμωνοςΔιός και του Διονύσου. Το ιερό είχε αποκαλυφθεί το 1969 και μικρό τμήμα του είχεανασκαφεί έως το 1971. Η πρόσφατη έρευνασυμπλήρωσε και συνέχισε την παλαιότερηκαι με την κατάλληλη διαμόρφωση που έγινε στο χώρο δημιουργήθηκαν τρεις κύριοι τομείς:ένα

βαλανείο ρωμαϊκών χρόνων, ο ναός του Άμμωνος Διός που χρονολογείται στοβ’ μισό του 4ου αι. π.Χ. και δίπλα του δύο παράλληλες σειρές μνημειακών βάθρων τηςίδιας εποχής με αυτόν, και, τέλος, η περιοχήτου σπηλαίου, όπου εντοπίζεται και το ιερό του Διονύσου. Στους τομείς αυτούς οδηγούν ειδικά διαμορφωμένοι διάδρομοι, ενώ κατασκευάστηκε ακόμη και μικρό θέατρο για τη φιλοξενία εκδηλώσεων

Το βαλανείο καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα του ιερού Αποτελείται από τρεις συνεχόμενους χώρους, το θερμό (caldarium),το μέσο (tepidarium) και τον ψυχρό οίκο (frigidarium)στον άξονα ΒΔ.-ΝΑ. που επικοινωνούν μεταξύ τους και κατατάσσεται στον

 «ενσειρά»αρχιτεκτονικό τύπο, γνωστό από τα λουτρά της Πομπηίας. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, το βαλανείο κατασκευάστηκε στο α’ μισό του 2ου αι. μ.Χ., ή και νωρίτερα, και η χρήση του, ή τουλάχιστον η χρήση τμήματός του, συνεχίστηκε έως το α’μισό του 4ου αι. μ.Χ. Στη διάρκεια αυτής της μακράς περιόδου διαπιστώθηκαν τουλάχιστον δύο επισκευές.

Η είσοδος του βαλανείου βρίσκεται στο νότιο τμήμα και αμέσως βορειότερα ο ψυχρός οίκος με εξωτερική δεξαμενή (πισίνα), αποδυτήριο και ένα μεγάλο κεντρικό χώρο, στο

κέντρο του οποίου υπήρχαν τέσσερις κίονεςπου περιέβαλλαν μια κατασκευή, ίσως περιρραντήριο. Ο ψυχρός οίκος ήταν διακοσμημένος με μαρμάρινα αγάλματα, τμήματα των οποίων έχουν βρεθεί κατά την έρευνα.

Βόρεια του ψυχρού οίκου βρίσκεται ο μέσος οίκος με επιμέρους χώρους με πήλινους λουτήρες και μαρμάρινες λεκάνες. Ο χώρος έφερε υπόκαυστο με τοξωτά στηρίγματα και σύστημα θέρμανσης στους τοίχους (μεικτό σύστημα με πήλινα πειόσχημα πλακίδια και πήλινους αεραγωγούς ορθογώνιας διατομής).

Ο βορειότερος χώρος, ο θερμός οίκος,είναι μονόχωρος με αψίδα στα ανατολικά,ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο που απαντά πολύ συχνά στα λουτρά. Η υψηλή θερμότητα που

ήταν απαραίτητη για τη λειτουργία του χώρου επιτυγχανόταν με υπόκαυστα με τετράγωνους πεσσίσκους στο δάπεδο και με πήλινους αεραγωγούς ορθογώνιας διατομής στους τοίχους (tubuli ).

Εκτός από τους κύριους χώρους ερευνήθηκαν,επίσης, δύο προπνιγεία και σύστημα υπόγειων διαδρόμων που εξυπηρετούσαν τη λειτουργία του βαλανείου.

Ο ναός του Άμμωνος Διός  είχε aνασκαφεί το 1969. Στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος εντοπίστηκαν και ερευνήθηκαν δύο παράλληλες σειρές με μνημειακά

βάθρα ανατολικά του ναού που αποτελούσανμαζί με αυτόν ένα ενιαίο συγκρότημα. Πρόκειται για έξι βάθρα στη μια σειρά και δύοκαι μια μακρόστενη κατασκευή στην άλλη.

Επάνω τους αρχικά υπήρχαν γλυπτά, κατά τησυνήθεια των αιγυπτιακών ιερών.

Η έρευνα στην περιοχή των βάθρων αποκάλυψε, επίσης, τη μεταφορά νερού στην περιοχή,πιθανότατα για τη λειτουργία ιερής δεξαμενής,καθώς και την ύπαρξη πρωιμότερης φάσηςτου ιερού το Άμμωνος Διός, η οποία χρονολογείται στο α’ μισό του 4ου αι. π.Χ.

Το ιερό του Διονύσου και πιθανότατα τωνΝυμφών βρίσκεται στην περιοχή του σπηλαίου.

Η συνέχιση της έρευνας έδειξε ότι, εξαιτίαςτης διάβρωσης των υδάτων που υπάρχουν άφθονα εκεί, έχει αλλάξει σημαντικά η τοπογραφία της περιοχής. Αποκαλύφθηκε μια

μνημειακή κλίμακα που χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. και οδηγεί σε ψηλότερα άνδηρα, όπου πιθανότατα πρέπει να αναζητηθούν κτίσματα του ιερού, ένα κρηναίο οικοδόμημα της ίδιας εποχής, πεσμένες δεξαμενές ρωμαϊκής εποχής, και τέλος, υδραλέτης (νερόμυλος) της όψιμης αρχαιότητας. Εντοπίστηκαν, επίσης, τα λείψανα πήλινων αγωγών που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά του απαραίτητου, για τη λατρεία του Άμμωνος,νερού στο ναό του θεού. Η ανασκαφή της περιοχής αυτής έδέδωσε ενδιαφέρουσα  κεραμική που χρονολογείται από την προϊστορική εποχή έως και την ύστερη αρχαιότητα.